Ο αυτισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, με εμφανή συμπτώματακαθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του ασθενούς. Οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) χαρακτηρίζονται από μειωμένες κοινωνικές και επικοινωνιακές αλληλεπιδράσεις, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά. Η ασθένεια συχνά εμφανίζεται πριν το παιδί γίνει 3 ετών. Επιπλέον, τα παιδιά με αυτισμό συχνά παρουσιάζουν σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς, όπως επιθετικότητα, νεύρα και αυτοτραυματική συμπεριφορά.
O επιπολασμός του αυτισμού αυξάνεται παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 10 με 20 ανά 10.000 βρέφη γεννιούνται ετησίως με αυτισμό. Το 1998, ο αυτισμός διαγνώσθηκε κατά μέσο όρο σε 1/250 παιδιά των ΗΠΑ, ενώ το 2007 σε 1/150 παιδιά. Εντούτοις, η ασθένεια είναι 4 φορές πιο συχνή σε αγόρια (4:1), ενώ στα κορίτσια τα συμπτώματα εντείνονται περισσότερο.
Θεωρείται ότι η ασθένεια προκαλείται από την αλληλεπίδραση τόσο γενετικών, όσο και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η ανάπτυξη του αυτισμού μπορεί να προκαλέσει σημαντικές μεταβολικές διαταραχές τουγαστρεντερικού συστήματος. Η ατελής πέψη της γλουτένης και της καζεΐνης στο αυλό του λεπτού εντέρου και η αυξημένη απορρόφηση των πεπτιδίων που δεν έχουν πλήρως υδρολυθεί, ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά το νευρικό σύστημα. Επίσης οι ασθενείς με αυτισμό μπορεί να υποφέρουν από διαρροϊκό σύνδρομο, το οποίο προκαλείται από βλάβη του εντερικού βλεννογόνου, φλεγμονή και υπερανάπτυξη μη φυσιολογικών βακτηρίων,οδηγόντας σε διαταραχή της κινητικότητας του εντέρου.
Μια τέτοια εκτεταμένη σειρά συμπτωμάτων στο πεπτικό σύστημα του ασθενούς με αυτισμό, υποδηλώνει έντονα την ανάγκη για διατροφικήθεραπεία, συνδυαστικά με τη θεραπεία ρουτίνας. Η επαρκής διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε ανακούφιση των συμπτωμάτων τόσο του πεπτικού όσο και του μεταβολισμού, καθώς επίσης και της ψυχολογίας του ασθενούς. Δυστυχώς όμως, πολύ λίγοι είναι οι γιατροί που παρακολουθούν τη διατροφή των αυτιστικών ασθενών.
Μελέτες που έχουν αξιολογήσει τη διατροφική κατάσταση των αυτιστικών παιδιών, διαπίστωσαν ότι καθένα από αυτά ήταν λιποβαρές, παρά την επαρκή πρόσληψη ενέργειας μέσω της διατροφής. Συγκεκριμένα, η καθημερινή διατροφή των παιδιών, παρείχε ανεπαρκείς ποσότητες διαιτητικών ινών, ασβεστίου, καλίου, σιδήρου και βιταμίνης D. Επίσης, έχει φανεί πως τα αυτιστικά παιδιά καταναλώνουν λιγότερα γαλακτοκομικά προϊόντα, γεγονός που σχετίζεται με την έλλειψη ασβεστίου. Άλλες έρευνες έδειξαν πως η ενεργειακή πρόσληψη, όπως και η πρόσληψη υδατανθράκων και λίπους κυμαίνονταν στο συνιστώμενο επίπεδο. Αντίθετα, η μέση διατροφική πρόσληψη πρωτεΐνης, ήταν αυξημένη.
Είναι πολύ σημαντικό να εκτελούνται διαιτητικές προσαρμογές κατά τη διάρκεια της θεραπείας του αυτισμού, καθώς επίσης και εξατομίκευσή τους ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς. Η κατάλληλη διατροφική παρέμβαση, παρέχει γρήγορη ανακούφιση από τα συμπτώματα της νόσου και θα πρέπει να είναι συμπληρωματική προς τη φαρμακοθεραπεία και τη συμπεριφορική θεραπεία. Η μείωση της πρόσληψης συγκεκριμένων τροφίμων σχετίζεται με μειωμένη συχνότητα πολλών γαστρεντερικών συμπτωμάτων σε ασθενείς με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (ΙΦΝΕ), δυσανεξία,τροφικές αλλεργίες και λοιμώξεις. Αρκετές είναι οι δίαιτες οι οποίες έχουν απασχολήσει τους ερευνητές. Η περιοριστική δίαιτα, η κετογονική δίαιτα, οι ειδικές δίαιτες υδατανθράκων(SCD) και η δίαιτα χαμηλή σε οξαλικό φαίνεται να έχουν ευεργετικάαποτελέσματα σε αυτιστικά παιδιά.
Η περιοριστική δίαιτα, βασίζεται στη μείωση ή τη πλήρη αφαίρεση τροφίμων που επηρεάζουν αρνητικά τους ασθενείς με αυτισμό, και ιδίως ασθενών με τροφικές δυσανεξίες ή αλλεργίες. Επίσης, περιλαμβάνουν τον αποκλεισμό τροφίμων με πρόσθετες ουσίες, τα οποία διαπιστώθηκαν ότι είναι αλλεργιογόνα. Ακόμα, απαιτείται εξάλειψη της πρόσληψης καζεΐνης η οποία είναι το κύριο συστατικό της πρωτεΐνης του αγελαδινού γάλακτος και εμπεριέχεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Λόγω των πιθανών κινδύνων υποσιτισμού και της μειωμένης πρόσληψης ασβεστίου, αυτή η δίαιτα θα πρέπει να επιβλέπεται από ιατρό και διατροφολόγο. Επομένως, με την υιοθέτηση μιας τέτοιας δίαιτας, τα δυσμενή κλινικά συμπτώματα, φαίνεται να βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου.
Όσον αφορά την κετογονική δίαιτα, η οποία είναι πλούσια σε λίπος και χαμηλή σε πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, χρησιμοποιείται σε παιδιά με επιληψία. Η κλασσική κετογονική δίαιτα παρέχει περίπου το 90% της ενέργειας από το λίπος, ενώ το υπόλοιπο 10% από τις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες. Μελέτες έδειξαν ότι η κετογονική δίαιτα μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα του αυτισμού, όταν αυτή υιοθετείται για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών. Επίσης, φάνηκε ότι παρέχει μια σημαντική βελτίωση σε κοινωνικές και επικοινωνιακές ικανότητες. Η κετογονική δίαιτα έχει παράλληλα προταθεί ως ανακουφιστική θεραπεία για τα συμπτώματα του αυτισμού.
Η ειδική δίαιτα υδατανθράκων περιγράφεται, ως μια από τις μεθόδους θεραπείας του αυτισμού. Σκοπός της είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων της δυσαπορρόφησης και η πρόληψη της παθογόνου ανάπτυξης της εντερικής μικροχλωρίδας. Η δίαιτα αυτή περιλαμβάνει κυρίως μονοσακχαρίτες που προέρχονται από φρούτα, λαχανικά και μέλι και περιορίζει την κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων. Επίσης, περιλαμβάνει κρέας, αυγά, φυσικά τυριά, σπιτικό γιαούρτι, ξηρούς καρπούς με κέλυφος, φακές και φασόλια. Οι πολυσακχαρίτες χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο για να χωνευτούν απ’ ότι οι μονοσακχαρίτες, με αποτέλεσμα να διανέμονται ασύμμετρα στο γαστρεντερικό σωλήνα, γεγονός που καθιστά δύσκολη την απορρόφηση. Ο κύριος στόχος αυτής της δίαιτας είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου, και η πρόληψη της ανάπτυξης εντερικών παθογόνων μικροοργανισμών.
Σε περιπτώσεις στις οποίες το γαστρεντερικό σύστημα δυσλειτουργεί, ορισμένες ουσίες όπως τα οξαλικά, μπορούν να βλάψουν την νευρολογική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και να προκαλέσουν ανωμαλίες στο νευρικό σύστημα. Αν και ο αυτισμός, είναι μία γενετική ασθένεια, μερικές μεταβολικές διαταραχές, μπορεί να συμβάλουν στην εντατικοποίηση των κλινικών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών συγκεντρώσεων οξαλικού στον ορό του αίματος. Τρόφιμα πλούσια σε οξαλικά είναι το σπανάκι, τα παντζάρια, το κακάο, το μαύρο τσάι, τα σύκα, το ξύσμα λεμονιού, τα πράσινα μήλα, τα μαύρα σταφύλια, τα ακτινίδια, τα μανταρίνια, οι φράουλες, τα μούρα, η βρώμη, το σιτάρι, το κεχρί, τα φιστίκια, τα κάσιους, τα φουντούκια, τα αμύγδαλα και τα βατόμουρα.Οι ασθενείς με αυτισμό θα πρέπει να περιορίζουν την πρόσληψη τροφίμων που είναι πλούσια σε οξαλικά σε εώς 40-50 mg/ημέρα. Βέβαια κατά τη διάρκεια της θεραπείας με τη δίαιτα αυτή, οι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν υποστηρικτικά συμπληρώματα ανάλογα με την περίπτωση.
Συμπερασματικά, η φροντίδα και η επίβλεψη των παιδιών με αυτισμό κρίνεται αναγκαία. Ο αυτισμός συσχετίζεται σημαντικά με μεταβολικές διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος και η διαιτητική θεραπεία είναι εξαιρετικά σημαντική. Μία σωστά σχεδιασμένη δίαιτα, εξατομικευμένη για τον κάθε ασθενή είναι η κατάλληλη, καθότι λειτουργεί ως ανακουφιστικός παράγοντας έναντι των συμπτωμάτων και της εμφάνισης των γαστρεντερικών διαταραχών. Επομένως, οι γονείς και οι επιβλέποντες των αυτιστικών παιδιών, θα πρέπει να γνωρίζουν τα οφέλη που παρέχει η διατροφική θεραπεία, καθώς και την ανάγκη για τη σωστή παρακολούθηση των ασθενών με αυτισμό.
Βιβλιογραφία:
-
How nutritional status, diet and dietary supplements can affect autism. A review.
-
Ketogenic diet versus gluten free casein free diet in autistic children: a case-control study.