Monthly Archives: Ιανουάριος 2022

Οι ξηροί καρποί αποτελούν μια ασφαλή διατροφική επιλογή για τους περισσότερους από εμάς. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη τροφή αποτελεί σημαντική πηγή φυτικών πρωτεϊνών – σε ποσοστό 10-15% της σύστασής τους – καθώς και μετάλλων, βιταμινών και αντιοξειδωτικών ουσιών την καθιστά ιδιαίτερα «πολύτιμη» για όσους αθλούνται και κατά συνέπεια και τους δρομείς.

Οι ξηροί καρποί περιέχουν φυτοστερόλες. Οι φυτοστερόλες, από χημικής άποψης, μοιάζουν πολύ με τη χοληστερόλη. Στο έντερο αποτρέπουν την απορρόφηση της χοληστερόλης και την είσοδο της στην κυκλοφορία του αίματος. Το σουσάμι, το σιτάρι, οι σπόροι ηλιοτροπίου (ηλιόσποροι), τα φιστίκια Αιγίνης (χαλεπιανά), τα φουντούκια, τα αμύγδαλα, τα καρύδια περιλαμβάνονται στους καρπούς που αποτρέπουν περισσότερο την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο. Τα λιγότερο παχυντικά, σε σχέση πάντα με την θρεπτική τους αξία, θεωρούνται τα αμύγδαλα. Επίσης, ως πλουσιότερα σε θρεπτικές ουσίες κρίνονται τα αμύγδαλα και τα καρύδια. Χρειάζεται, όμως, μεγάλη προσοχή στην κατανάλωση των ξηρών καρπών καθώς είναι πλούσιοι σε θερμίδες. Για αποφυγή λήψης περιττών κιλών, η προσθήκη ξηρών καρπών στη διατροφή πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογη μείωση θερμίδων από άλλα τρόφιμα.

Φουντούκια

Τα φουντούκια είναι θρεπτικά, πλούσια σε πρωτεΐνες και ανόργανα στοιχεία. Τρώγονται κυρίως ψημένα και είναι από τους πολύ καλούς ξηρούς καρπούς. Χρησιμοποιούνται στη σοκολατοβιομηχανία, στη ζαχαροπλαστική και στην αρτοποιία όπου αλέθονται μαζί με σιτάρι για την παραγωγή ψωμιού.

Αμύγδαλα

Tα αμύγδαλα εκτός από νόστιμα είναι και θρεπτικά. Στο παρελθόν τα αμύγδαλα, αλλά και γενικότερα οι ξηροί καρποί, είχαν αποκτήσει κακή «φήμη» λόγω των υψηλών τους θερμίδων. Μετά από έρευνες έχει αποδειχθεί ότι το λίπος και οι θερμίδες τους μπορούν να είναι κέρδος για την υγεία μας. Τα αμύγδαλα είναι οι πιο θρεπτικοί ξηροί καρποί από όλους τους άλλους, διότι περιέχουνε 18% πρωτεΐνη. Σε πολλά κράτη, τα αμύγδαλα χρησιμοποιούνται για την ίαση από νευρικές και διατροφικές ανωμαλίες. Επίσης, τα αμύγδαλα περιέχουνε το θρεπτικό συστατικό phytosterol, το οποίο αποτελεί βοήθεια έναντι στον κίνδυνο για προσβολή από καρκίνο.

Η Αμερικάνικη Ένωση Καρδιοπαθειών πρόσφατα ανακοίνωσε το νέο της διαιτολόγιο, το οποίο δίνει έμφαση στο πόσο σημαντικό είναι να χρησιμοποιεί κανείς ένα υγειές διαιτολόγιο και στην αξία τον ακόρεστων λιπαρών στην πρόληψη των καρδιοπαθειών. Τα αμύγδαλα, εφόσον καταναλώνονται με μέτρο, είναι μια σπουδαία πηγή θρεπτικών ινών, βιταμίνης Ε και ακόρεστων λιπαρών.

Καρύδια

Τα καρύδια είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Η ευεργετική, για τις αρτηρίες, δράση τους, έχει σχέση με την εν λόγω ιδιότητα. Η ψηλή κατανάλωση ζωικών λιπών, διακόπτει την παραγωγή του νιτρικού οξέος από το ενδοθήλιο των αρτηριών. Το νιτρικό οξύ βοηθά στη διατήρηση της ευκαμψίας των αρτηριών. Τα καρύδια περιέχουν αργινίνη η οποία χρησιμοποιείται από τον ανθρώπινο οργανισμό για την παραγωγή νιτρικού οξέος.

Σπόροι ηλίανθου- Φιστίκια Αιγίνης

Οι ταπεινοί ηλιόσποροι βρέθηκαν να είναι ο καλύτερος σύμμαχός μας για τη μείωση των επιπέδων της κακής χοληστερόλης. Ειδικότερα, σε έρευνα που πραγματοποίησαν επιστήμονες της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας (American Chemical Society) διαπιστώθηκε ότι οι ηλιόσποροι και τα φιστίκια Αιγίνης περιέχουν τις υψηλότερες τιμές φυτικών στερολών. Οι φυτικές στερόλες είναι μια κατηγορία χημικών ενώσεων των φυτών οι οποίες μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης και βελτιώνουν την καρδιακή λειτουργία.    

Θρεπτική αξία μιας μερίδας (28γρ.) ξηρών Καρπών    

Θρεπτικό συστατικό	Μονάδα	Αμύγ- δαλα	Κάσιους	Φουντού- κια	Φιστίκια Πίνατς	Πεκάν	Κουκου- νάρι	Φιστίκι Κελυφ.	Καρυδό- ψιχα
Θερμίδες	kcal	160	160	180	170	200	160	160	190
Πρωτεΐνες	g*	6	4	4	7	3	7	6	4
Ολικά Λιπαρά	g	14	13	17	14	20	14	13	18
Κορεσμένα Λιπαρά	g	1	3	1.5	2	2	2	1.5	1.5
Μονοακόρεστα Λιπαρά	g	9	8	13	7	11.5	6	7	2.5
Πολυακόρεστα Λιπαρά	g	4	2	2.5	5	6.5	6	4	13
Λινολεϊκό οξύ (18:2)	g	4	2	2	5	6	6	4	11
Λινολενικό οξύ (18:3)	g	0	0	0	0	0.5	0	0	2.5
Χοληστερόλη	mg**	0	0	0	0	0	0	0	0
Υδατάνθρακες	g	6	9	5	6	4	4	8	4
Ίνες	g	3	1	3	2	3	1	3	2
Ασβέστιο	%DV****	6	0	4	2	2	0	4	2
Σίδηρος	%DV	6	10	8	4	4	15	6	4
Μαγνήσιο	%DV	20	20	10	10	8	15	8	10
Φώσφορος	%DV	15	15	8	10	8	15	15	10
Κάλλιο	%DV	6	4	6	6	4	4	8	4
Νάτριο	mg	ίχνη	5	0	0	0	1	ίχνη	ίχνη
Βιταμίνη E	%DV	35	0	20	10	6	4	6	4
Ολικές Φυτοστερόλες	mg	34	45	27	n/a	29	40	61	20

Πηγή: Θρεπτική Βάση Δεδομένων του USDA

*g = γραμμάρια

**mg = χιλιογραμμάρια

***mcg = μικρογραμμάρια

****%DV = %Καθημερινή Αξία

Ξηροί καρποί και γεύματα

Πρωϊνό: Βάλτε κομμένους ξηρούς καρπούς στο γιαούρτι, σε ζεστά ή κρύα δημητριακά προγεύματος ή σε τυρί κρέμα που θα αλείψετε στα ψωμάκια σας.

Σνακ: Οι ξηροί καρποί αποτελούν ιδανικό σνακ ανάμεσα στα γεύματα και έρευνες έχουν δείξει ότι μπορούν να σας κρατήσουν «χορτάτους». Για να ελέγχετε καλύτερα την μερίδα κατανάλωσης, χωρίστε τους αγαπημένους σας ξηρούς καρπούς σε μερίδες των 28 γρ. και φυλάξτε τους σε ξεχωριστά σακουλάκια.

Ζυμαρικά: Το κουκουνάρι πάντα αποτελούσε το μεγάλο μυστικό συστατικό μιας γευστικής σάλτσας πέστο.

Σούπες: Προσθέστε τριμμένους καρπούς στη σούπα για να ενισχύσετε τη γεύση και την υφή της.

Σαλάτες: Τα εστιατόρια συχνά σερβίρουν νόστιμες σαλάτες προσθέτοντας διάφορους ξηρούς καρπούς και φρούτα. Κάντε το ίδιο στο σπίτι προσθέτοντας ολόκληρους, κομμένους σε φέτες ή σε κύβους ξηρούς καρπούς στις αγαπημένες σας συνταγές για σαλάτες.

Ορεκτικά: Βάλτε πάνω σε οποιοδήποτε μαλακό τυρί φιστίκια για ένα απλό και εκλεπτυσμένο κέρασμα. Προσθέστε τους αγαπημένους σας ξηρούς καρπούς σε οποιαδήποτε πιατέλα με τυρί ή κράκερ ή απλά σερβίρετέ τους απευθείας.

Πρώτα πιάτα: Ρίξτε κομμένα ψημένα αμύγδαλα σε γαρίδες με τζίντζερ ή προσθέστε ψημένα κάσιους σε κινέζικα πιάτα ή στα αγαπημένα σας μαγειρευτά φαγητά. Μαγειρέψτε μοσχάρι με δαμάσκηνα ή σταφίδες, κοτόπουλο με αμύγδαλα. 

Επιδόρπια:

Οι ξηροί καρποί είναι υπέροχοι σε γλυκά όπως σε μπισκότα, κέικ και brownies, αλλά μπορούν κάλλιστα να μπουν σε παγωτά, παγωμένα γιαούρτια και παρφέ.  

Το μέλι συγκαταλέγεται στις τροφές που συγκεντρώνουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον, κυρίως λόγω των θρεπτικών συστατικών του. Είναι μια φυσική γλυκαντική τροφή που εκτός από «γευστικά» οφέλη που προσφέρει, παρουσιάζει και έντονη αντιοξειδωτική, αντιμοκροβιακή αλλά και κυτταροπροστατευτική δράση.

Ένας αληθινός θησαυρός υγείας και δύναμης

H αξία του μελιού έχει εκτιμηθεί από τα πανάρχαια χρόνια:

• Στους αιγυπτιακούς πάπυρους, πριν από 3.500 χρόνια, αναφέρεται ως θεραπευτικό μέσο.

• Στο βιβλίο της ζωής των αρχαίων Ινδών αναφέρεται ότι η ζωή παρατείνεται όταν στην καθημερινή τροφή υπάρχει το γάλα και το μέλι.

• Το νέκταρ, όπως αναφέρεται στην Ελληνική Μυθολογία, αποτελούσε την τροφή των αθανάτων Ολύμπιων Θεών. Με μέλι ανατράφηκε ο Δίας από τη νύμφη Μέλισσα.

• Ο Ιπποκράτης συνιστούσε το μέλι για τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Το ίδιο και ο Αριστοτέλης που πίστευε ότι το μέλι παρατείνει τη ζωή.

• Οι Αιγύπτιοι προσέφεραν στους θεούς τους κηρήθρες με μέλι ως πολύτιμο δώρο αφοσίωσης και εξευμενισμού.

Τι προσφέρει;

Η θρεπτική αξία του μελιού είναι ιδιαίτερα υψηλή. Τα συστατικά που περιέχει συμμετέχουν με θετικό τρόπο σε πολλές διεργασίες του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα:

• Τα σάκχαρα του μελιού είναι απλά και απορροφώνται αμέσως. Γι΄ αυτό και το μέλι αποτελεί μια γρήγορη πηγή ενέργειας για τον οργανισμό και ιδιαίτερα για τους αθλητές, τα παιδιά, τις εγκύους, τους αρρώστους αλλά και για κάθε ταλαιπωρημένο οργανισμό.

• Περιέχει ανόργανα στοιχεία γνωστά σαν ιχνοστοιχεία, τα οποία παίζουν σπουδαίο ρόλο στο μεταβολισμό και στη θρέψη. Αυτά, εκτός από συστατικά του σκελετού και των κυττάρων, συμμετέχουν και σε διάφορα ενζυμικά συστήματα αλλά ρυθμίζουν και την οξύτητα του στομάχου. Παρόλο που η συγκέντρωση των βιταμινών που έχει το μέλι δεν είναι αρκετή για να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού, παίζουν σημαντικό ρόλο για την απορρόφηση των ζαχάρων.

• Έχει σημαντική τονωτική δράση, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς, βοηθά σε περίπτωση προβλήματος έλκους στο στομάχι και γενικά συμβάλλει στην καλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Ακόμα, βοηθάει στη γρηγορότερη αποκατάσταση της υγείας σε περιπτώσεις αναιμίας λόγω του σιδήρου που περιέχει.

• Βοηθά σημαντικά στον ταχύτερο μεταβολισμό του οινοπνεύματος, με αποτέλεσμα να απαλλάσσεται κανείς γρηγορότερα από την κατάσταση μέθης.

• Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε χολίνη που βοηθά ιδιαίτερα άτομα που λόγω της καθιστικής εργασίας υποφέρουν από δυσκοιλιότητα.

• Εκτός από την αντιμικροβιακή του δράση, εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων και άλλων παθογόνων οργανισμών. Επίσης είναι χρήσιμο για την επούλωση και τον καθαρισμό ή την απολύμανση πληγών λόγω της αντισηπτικών του ιδιοτήτων.

Παχαίνει το μέλι;

Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που δεχόμαστε εμείς οι διαιτολόγοι είναι αν το μέλι μπορεί να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους. Απερίφραστα απαντούμε ναι. Το μέλι αποδίδει περίπου 4 θερμίδες (kcal) ανά γραμμάριο, πολύ λιγότερες δηλαδή από κάποιο άλλο λιπαρό γλυκό όπως για παράδειγμα η σοκολάτα, η οποία αποδίδει περίπου 9 θερμίδες ανά γραμμάριο του λίπους που περιέχει. Συνεπώς, θα ήταν συστηνόμενη λύση η αντικατάσταση λιπαρών σνακς στο διαιτολόγιό μας (κρουασάν, σοκολάτες κλπ.) με ένα γιαούρτι με μέλι για παράδειγμα. Έτσι, και λιγότερες θερμίδες παίρνουμε και εφοδιάζουμε τον οργανισμό μας με πολύτιμα θρεπτικά συστατικά αλλά και ικανοποιούμε το αίσθημα της ευχαρίστησης που αποζητούμε από ένα τρόφιμο. Η τελική σύσταση του ώριμου πλέον μελιού που απολαμβάνουμε εμείς, εξαρτάται τόσο από το λουλούδι που μάζεψε η μέλισσα το νέκταρ (θυμάρι, πεύκο, έλατο), όσο και από τον τρόπο που εξάγεται από την κηρήθρα (με φυγοκέντρηση, με πίεση κ.ά.). Μια τυπική όμως ανάλυση δίνει: Γλυκόζη 34%, φρουκτόζη 41%, σακχαρόζη 2,4%, νερό 18,3% και άλλα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά όπως σίδηρος, ασβέστιο, ψευδάργυρος, βιταμίνες του συμπλέγματος Β κ.ά.

Είδη μελιού

Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες μελιού. Το ανθόμελο, που παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών και το μέλι των μελιτωμάτων που παράγεται από το χυμό του πεύκου, της ελάτης και άλλων δασικών φυτών. Το ανθόμελο όταν έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά λαμβάνει την ονομασία του φυτού από το οποίο προέρχεται. Έτσι, έχουμε μέλι Θυμαριού, Πορτοκαλιάς, Ηλιανθού, Ερείκης, Καστανιάς, Βαμβακιού, Πολύκομβου κ.α. Το ίδιο συμβαίνει και με το μέλι μελιτωμάτων με κύριες κατηγορίες το μέλι Πεύκου και Ελάτου. Κάθε κατηγορία έχει τις εξής ιδιομορφίες που την κάνει να ξεχωρίζει απ’ όλες τις άλλες:

• Θυμαρίσιο: έντονα αρωματικό μέλι, εξαιρετικά ευχάριστο στη γεύση με ανοιχτόχρωμη λαμπερή εμφάνιση κατατάσσεται στις καλύτερες ποιότητες μελιού που υπάρχουν. Κρυσταλλώνει σε διάστημα 6 με 18 μήνες από την παραγωγή του.

• Πορτοκαλιάς: έχει υπέροχο άρωμα και εξαιρετική γεύση. Κρυσταλλώνει πολύ σύντομα, μέσα σε ένα με δύο μήνες. Είναι έντονα ανοιχτόχρωμο, μετατρέπεται σε λευκό μετά τη κρυστάλλωσή του.

• Πευκόμελο: Το 65% περίπου της συνολικής παραγωγής μελιού στην Ελλάδα είναι πευκόμελο. Δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό, είναι πλουσιότερο από το ανθόμελο σε ιχνοστοιχεία πρωτεΐνες και αμινοξέα και έχει λιγότερες θερμίδες. Είναι από τις κατηγορίες μελιού που δεν κρυσταλλώνουν.

Κρυστάλλωση και ποιότητα

Η κρυστάλλωση είναι φυσικό φαινόμενο που δεν προξενεί καμία αλλαγή στη θρεπτική και βιολογική ιδιότητα του μελιού. Σχετίζεται με τη φυτική προέλευση του μελιού και επηρεάζεται από τη χημική του σύνθεση. Οι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ταχύτητα της κρυστάλλωσης είναι η συγκέντρωση γλυκόζης και του νερού, η σχέση φρουκτόζης-γλυκόζης, η σχέση γλυκόζης-νερού, η περιεκτικότητα του δείγματος σε γύρη, η παρουσία του ζαχάρου μελιζιτόζη κ.ά. Ένα κρυσταλλωμένο μέλι δεν είναι ούτε χαλασμένο ούτε νοθευμένο. Το κρυσταλλωμένο μέλι ρευστοποιείται εύκολα σε μπεν-μαρί, χωρίς να χάσει καμία από τις βιολογικές και θρεπτικές του ιδιότητες.

Χρώμα

Το χρώμα είναι χαρακτηριστικό της προέλευσης του μελιού. Τα σκοτεινόχρωμα μέλια είναι πλούσια σε ιχνοστοιχεία (κάλιο μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο, νάτριο, κλπ) και συνεπώς έχουν μεγαλύτερη θρεπτική αξία. Τα ανοιχτόχρωμα έχουν ωραίο άρωμα και γεύση.

Νοθεία και μέλι

Το μέλι είναι από τα ελάχιστα τρόφιμα που δε νοθεύονται. Αναμιγνύεται δύσκολα με νερό γλυκόζη ή άλλη γλυκαντική ουσία. Περιπτώσεις νοθείας του ελληνικού μελιού είναι πολύ σπάνιες.

Ο επιμένων ελληνικά

Το ελληνικό μέλι ποιοτικά είναι καλύτερο από το εισαγόμενο για τους εξής λόγους:

1. Το εισαγόμενο μέλι είναι «νερουλό» έχει, δηλαδή, μεγαλύτερα ποσοστά υγρασίας. Όσο μεγαλύτερο ποσοστό υγρασίας έχει τόσο περισσότερο κινδυνεύει να αλλοιωθεί.

2. Τα εισαγόμενα μπαίνουν στην Ελλάδα φθηνά (1-2 ευρώ το κιλό και πουλιούνται ακριβά 5-10 ευρώ το κιλό) με αποτέλεσμα να κερδοσκοπούν κάποιοι σε βάρος του Έλληνα καταναλωτή.

3. Η τεχνολογία σχετικά με την επεξεργασία του μελιού στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα προηγμένη, με αποτέλεσμα το ελληνικό μέλι να δέχεται την ελάχιστη τυποποίηση και επεξεργασία. Αντίθετα το εισαγόμενο μέλι είναι προϊόν τυποποίησης και προχωρημένης επεξεργασίας (αφαίρεση γύρης, υπερβολικό ζέσταμα, χαρμάνια για να μην κρυσταλλώνει, αλλαγή του χρώματος κ.ά.)

4. Η γεύση των ελληνικών μελιών είναι ανώτερη εκείνης των εισαγόμενων.

Συσκευασία

Η γυάλινη συσκευασία είναι η καλύτερη, γιατί το γυαλί είναι ουδέτερο υλικό και δεν αντιδρά με το μέλι ώστε να αλλοιώσει την ποιότητά του. Παράλληλα, ο καταναλωτής βλέπει τι αγοράζει (χρώμα, ρευστότητα, κρυστάλλωση, καθαρότητα). Η μεταλλική συσκευασία βοηθάει περισσότερο στη διατήρηση της βιολογικής αξίας του μελιού, γιατί δεν επηρεάζεται σημαντικά η βακτηριοστατική δράση του μελιού. Τα πλαστικά βάζα που δεν αναγράφουν την ένδειξη «για τρόφιμα» είναι ακατάλληλα και πρέπει να αποφεύγονται. Συμπερασματικά, το μέλι αποτελεί ένα τρόφιμο που θα έπρεπε να κατέχει εξέχουσα θέση στο διαιτολόγιο μας. Το γεγονός ότι τα Ελληνικά μέλια υπερέχουν ποιοτικά ως προς τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους από τα μέλια άλλων χωρών, θα πρέπει να μας ενεργοποιεί περισσότερο όσον αφορά την ενημέρωση από τις ετικέτες. Να τις διαβάζουμε προσεκτικά και να επιδιώκουμε τυποποιημένο μέλι ελληνικής προέλευσης. 

Γευστική πρόταση

Το μέλι εκτός από ωμό μπορεί να καταναλωθεί και ως συστατικό κάποιου γλυκού. Σας προτείνουμε λοιπόν ένα γευστικό και κυρίως υγιεινό συνδυασμό.

Μήλα ψημένα με μέλι

Τα μήλα ταιριάζουν με το μέλι, τόσο στις λέξεις, όσο και στην πράξη.

1. Κόβουμε τα μήλα στη μέση.

2. Σχηματίζουμε ένα κενό στη μέση κάθε μισού μήλου, από όπου αφαιρούμε τα κουκούτσια και λίγη από την ψίχα τους.

3. Γεμίζουμε τα κενά με μια κουταλιά μέλι.

4. Ρίχνουμε μπόλικη κανέλα στο υπόλοιπο.

5. Ενώνουμε ξανά τα μήλα με την απλή αυτή γέμιση, τυλίγοντας τα σφιχτά με αλουμινόχαρτο και τα ψήνουμε στο φούρνο.

6. Σημαντικό είναι να τυλίξουμε καλά τα μήλα και να τα σταθεροποιήσουμε.

Tα φρούτα είναι μια ομάδα τροφίμων με υπέροχη γεύση και πλήθος θρεπτικών συστατικών τα οποία συμβάλ­λουν στη σωστή λειτουργία του οργανισμού και στη διαφύλαξη της υγείας μας.

Πέρα όμως από τις επιλογές που μπορεί να κάνει κάποιος με βάση τις γευστικές του προτιμήσεις, τα φρούτα μπορούν να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα από συγκεκριμένες ανάγκες του οργανισμού μας, από αυτές που αφο­ρούν όλους τους ανθρώπους (όπως χαλάρωση, αποτοξίνωση κ. ά.) έως και τις πιο ουσιώδεις για τους αθλού­μενους (όπως ενυδάτωση, ενέργεια ή αποκατάσταση).

Πώς θα επιλέξετε όμως ποιο είναι το καταλληλότερο για κάθε περίπτωση; Για να σας βγάλουμε από τη διαδικασία της αναζήτησης σας παρουσιάζουμε τις εννέα σημαντικότερες ανάγκες κάθε δρομέα καθώς και τα φρούτα εκείνα που είναι τα καταλληλότε­ρα και πιο αποτελεσματικά για να καλύψετε αυ­τές αλλά και πολλές άλλες επιπλέον. Το μόνο που θα πρέπει να κάνετε εσείς είναι ένα μικρό «τρεξιματάκι» ως τον πάγκο του μανάβη ή την λαϊκή αγορά της γειτονιάς σας.

Ενυδάτωση

Το καρπούζι λόγω της μεγάλης του περιεκτικό­τητας σε νερό (90%) κερδίζει επάξια το ρόλο του φρούτου που χαρίζει τη μεγαλύτερη ενυδάτωση. Είναι αδιαμφισβήτητα το φρούτο του καλοκαιριού που μας προσφέρει γλυκιά και δροσερή γεύση και μπορεί να καταναλωθεί τόσο ως σνακ όσο και ως ελαφρύτερο γεύμα. Το καρπούζι είναι πλού­σιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες που ονομάζονται καροτενοειδή, και κυρίως σε ένα καροτενοειδές που ονομάζεται λυκοπένιο, το οποίο συναντάμε και στις ντομάτες, ενώ μαζί με το αβοκάντο είναι τα φρούτα που βοηθούν στην αύξηση της σεξου­αλικότητας. Ακόμα περιέχει κιτρουλίνη η οποία μετατρέπεται σε αργινίνη, ένα αμινοξύ σημαντι­κό για τα χαλάρωση και τη διαστολή αιμοφόρων αγγείων (βελτίωση αιματική ροής).

Ενέργεια

Η μπανάνα λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς της σε υδατάνθρακες και της υψηλής θερμιδικής της αξίας (90 – 130 kcal) σε σχέση με τα υπόλοι­πα φρούτα είναι το ιδανικό φρούτο για παροχή ενέργειας ειδικά σε ασκούμενους, όπου η συνο­λική πρόσληψη θερμίδων είναι υψηλή. Ωστόσο, η μπανάνα είναι εξαιρετική πηγή πολλών βιταμι­νών και μετάλλων (π.χ. μαγνήσιο), ενώ η γλυκιά της γεύση και ο κορεσμός που προκαλεί, λόγω των φυτικών ινών, την καθιστούν ένα ποιοτικό σνακ σε σχέση με οποιοδήποτε επεξεργασμένο τρόφιμο ή γλύκισμα.    

Τόνωση

Το μήλο είναι πλούσιο σε βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες. Περιέχει ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, κάλιο, βιταμίνη C, βιταμίνη A, φυλλικό οξύ, βιοτίνη και μηλικό οξύ για την λήψη των οποίων, όμως, πρέπει να καταναλώνε­ται με τη φλούδα, αφού προηγουμένως έχει πλυ­θεί πολύ καλά. Το μήλο τονώνει τον οργανισμό και έχει εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες. Συ­γκεκριμένα, ένα μέτριο μήλο περιέχει μεταλλικά στοιχεία τα οποία ενισχύουν τα οστά και προστα­τεύουν από την οστεοπόρωση. Επίσης, βοηθά στη μείωση της «κακής» χοληστερίνης (LDL) και στην καλύτερη λειτουργία της καρδιάς, ενι­σχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθά στην πέψη, διεγείροντας την πεπτική λειτουργία. Οι φυτικές ίνες που περιέχει βοηθούν στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, γι’ αυτό και κάνει καλό και σε όσους πάσχουν από διαβήτη. Επιπρόσθε­τα, προστατεύει από τη νόσο Aλτσχάιμερ, καθώς επίσης λόγω των ισχυρών αντιοξειδωτικών που περιέχει, έχει αντικαρκινική δράση.

Ενίσχυση ανοσοποιητικού

Κοντινά «ξαδερφάκια» της φράουλας, τα βατό­μουρα όσο μικρά και αν φαίνονται, άλλο τόσο θαυματουργά είναι! Πιο συγκεκριμένα, η δρά­ση των βατόμουρων συνίσταται στη μείωση του αντιοξειδωτικού στρες, που προκαλεί βλάβες στο DNA, αλλά και στην αύξηση του ενζύμου GSTpi, που αποτοξινώνει τα καρκινογόνα συστα­τικά. Επίσης, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστη­μα και έχουν ήπια «αντιβιοτική» δράση, κυρίως χάρη στην μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C που πε­ριέχουν καθώς και σε άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες. Έχουν επίσης, μεγάλες ποσότητες καλίου, βιταμίνης Κ, λουτεΐνης και φυτικών ινών, που μας κρατάνε χορτασμένους και βοηθούν στην λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Η βιταμίνη Κ, τέλος, έχει συνδέσει το όνομά της με την προ­στασία απέναντι στον καρκίνο του προστάτη.    

Αποτοξίνωση

Το βάρος της αποτοξίνωσης το μοιράζονται δύο τροπικά φρούτα, ο ανανάς και το γκρέιπφρουτ. Η κατανάλωση ανανά προσφέρει ποικίλα οφέλη στον οργανισμό. Τόσο το ίδιο το φρούτο όσο και η ουσία bromelain, ένα αντιβακτηριδιακό ένζυμο, που αποτελεί κύριο συστατικό του, διαθέτουν αντιφλεγμονώδη δράση. Ακόμα βοηθά στη δια­δικασία της πέψης, τη διάλυση θρόμβων κι έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόληψη της οστεοπόρωσης και στην αποφυγή καταγμάτων, χάρη στη μεγάλη του περιεκτικότητα σε μαγγά­νιο. Διαθέτει επίσης αντιβακτηριδιακή, μικροβι­οκτόνο και ήπια οιστρογονική δράση.

Από την άλλη το γκρέιπφρουτ περιέχει μια μονα­δική ουσία, την πηκτίνη (υπάρχει στη φλούδα του φρούτου και στο εσωτερικό, όχι όμως στο χυμό), η οποία μειώνει τη χοληστερόλη του αίματος και θεραπεύει την αθηρωμάτωση (απόφραξη των αρτηριών), σύμφωνα με εργαστηριακές μελέτες που έχουν γίνει σε ζώα. Παρουσιάζει αντικαρ­κινική δράση, παρέχοντας ιδιαίτερη προστασία στο πάγκρεας και στο στομάχι. Ο χυμός διαθέτει αντιμικροβιακές ιδιότητες. Πλούσιο σε αρκετές αντιοξειδωτικές ουσίες, με σπουδαιότερη τη βι­ταμίνη C, που καταπολεμά πλήθος παθήσεων. Η κατανάλωσή του προκαλεί καμιά φορά πύρωση (καούρες).

Εντερική λειτουργία

Το ακτινίδιο είναι ένα φρούτο πλούσιο σε φυτικές ίνες που το κάνουν ιδανικό για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και τη ρύθμιση της καλής εντερικής λειτουργίας. Αποτελεί καλή πηγή ασβεστίου, φωσφόρου, μαγνησίου, χαλκού, βι­ταμίνης Α, βιταμίνης Β3, βιταμίνης Β6 και φυλ­λικού οξέος. Ακόμα ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, χάρη στη μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στην καλύτε­ρη απορρόφηση του σιδήρου στο σώμα. Τέλος η μεγάλη ποσότητα καλίου που περιέχει ρίχνει την ενδοφθάλμια πίεση, στην οποία οφείλεται το γλαύκωμα, μία πάθηση που οδηγεί σε σταδιακή απώλεια της όρασης. Έτσι, συμπεραίνουμε ότι η κατανάλωσή του σε καθημερινή βάση, μπορεί να αποδειχθεί μακροπρόθεσμα πολύ ωφέλιμη όσον αφορά και την όραση.

Ανάπλαση – αντιγήρανση – σεξουαλικότητα

Tο αβοκάντο είναι ένα φρούτο πλούσιο σε βι­ταμίνες γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα θρεπτικό και ευεργετικό για τον οργανισμό μας. Περιέχει φυτικές ίνες, κάλιο, ψευδάργυρο, φυλλικό οξύ και λουτεΐνη. Πλούσιο σε βιταμίνες Α, B, C και E, έχει αντιοξειδωτική και αντικαρκινική δράση, καταπολεμά τις ελεύθερες ρίζες, διατηρεί την χοληστερόλη σε χαμηλά επίπεδα, είναι πλού­σιο σε μονοακόρεστα λίπη και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, τα οποία έχουν καρδιοπροστατευτικές ιδι­ότητες, ενώ διαθέτει και σημαντικές ενυδατικές και επουλωτικές ιδιότητες για το δέρμα.

Το αβοκάντο κατατάσσεται στις υψηλές θέσεις των αφροδισιακών όπως μαρτυρά και η παλιό­τερη ονομασία του (δέντρο των όρχεων) καθώς έτσι το είχαν αρχικά ονομάσει και για τον λόγο αυτό απέκτησε αυτή την φήμη. Λειτουργεί υπέρ του καρδιαγγειακού συστήματος, δηλαδή καθα­ρίζει τα αγγεία, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στη σωστή κυκλοφορία του αίματος.

Πεπτική λειτουργία

Φυσικό και ασφαλές βοηθητικό της πέψης η πα­πάγια χρησιμοποιείται και ως υποκατάστατο των αντιόξινων φαρμάκων, χωρίς τις παρενέργειές τους. Ανακουφίζει από τον βήχα και το άσθμα (ιδανική για γρίπη) και λέγεται πως «καθα­ρίζει» το συκώτι και τον σπλήνα. Ο χυμός της έχει αντιθρομβωτική δράση, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ευεργετική για άτομα που υπο­φέρουν από θρομβώσεις αγγείων. Αποτελεί μια άριστη πηγή βιταμινών Α και Ε.

Αποκατάσταση

Το ρόδι είναι πλούσιο σε βιταμίνη Α, φυλλικό οξύ, βιταμίνη C, βιταμίνη Ε, σίδηρο, κάλιο και φυτικές ίνες ενώ πλούσιος σε αντιοξειδωτικές ουσίες είναι και ο χυμός του. Από έρευνες φαί­νεται να προστατεύει το καρδιαγγειακό σύστημα, μειώνοντας τα επίπεδα της χοληστερίνης και των λιπιδίων, καθώς επίσης ρυθμίζει το σάκ­χαρο στους διαβητικούς, βοηθάει στην επανα­φορά της ορμονικής ισορροπίας σε γυναίκες με εμμηνόπαυση και μειώνει την υψηλή πίεση του αίματος.

– Τα φρούτα είναι από τις πιο εύπε­πτες και πλούσιες σε βιταμίνες τροφές, εάν καταναλωθούν μόνα τους. Συγκεκριμένα χρειάζονται περίπου δυόμισι ώρες για να απορροφηθούν τα θρεπτικά συ­στατικά τους και γι’ αυτό το λόγο καλό είναι να καταναλώνονται ξεχωριστά σαν κολατσιό και όχι αμέσως μετά το φαγητό.

– Διαθέτουν ισχυρή αντιοξειδωτι­κή δράση (πλούσια σε βιταμίνη C, E και Α), εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες που δημιουρ­γούνται στον οργανισμό κυρίως εξαιτίας της κακής διατροφής, της έντονης ή της έλλειψης σω­ματικής άσκησης, του καπνίσμα­τος, του άγχους κ. ά.

– Τα φρούτα μπορούν να κατα­ναλωθούν σε όλες τις μορφές τους (φρέσκα, αποξηραμένα, χυμοί), αλλά φυσικά τα φρέσκα- ολόκληρα φρούτα υπερέχουν διατροφικά.

Συνεπώς, δεν θα πρέπει να ξε­χνάμε ότι η καθημερινή κατανά­λωση φρούτων, είναι απαραίτητη για όλες τις ηλικίες λόγω των πο­λύτιμων θρεπτικών συστατικών τους αλλά και της γεύσης και της ποικιλίας που προσφέρουν με δι­αφορετικές λύσεις για όλους.    

1 μερίδα φρούτου αντιστοιχεί σε:

• 1 μεσαίο φρούτο (π.χ. 1 μεσαίο πορτοκάλι)

• 1/4 φλιτζάνι ξερό/αποξηραμένο φρούτο (π.χ. 4 δαμάσκηνα ή 1/4 φλιτζάνι σταφίδες)

• ½ φλιτζάνι 100% χυμός φρούτου

Από τη πλευρά του διατροφολόγου που πρέπει να αντιμετωπίσει καθημερινά την πραγματικότητα της ψυχολογίας των ανθρώπων που υποφέρουν προκειμένου να αποκτήσουν τον έλεγχο του βάρους και να αγαπήσουν τον εαυτό τους θα ήθελα να σας διηγηθώ μια πραγματική μαρτυρία που ελπίζω να βοηθήσει όλους και όλες που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση:

«Εάν ήσουν σε θέση να μπεις στο μυαλό μου και να ακούσεις πώς μιλάω στον εαυτό μου μετά από διατροφικές κραιπάλες, θα με συλλάμβανες για σκληρή και απάνθρωπη μεταχειρίση. Είμαι βάναυση. Έφτανα την διαπόμπευσή μου σε τέτοια επίπεδα ώστε εκείνες τις στιγμές ο,τιδήποτε καλό για τον εαυτό μου το έπαιρνα και το άλλαζα με αισθήματα αναξιότητας και αυτολύπησης.

Και όμως ήξερα καλύτερα. Οι συνέπειες τις ευκαιριακής άμετρης διατροφικής διαταραχής (νοσογόνος παχυσαρκία, χαμηλή αυτοεκτίμηση και κακή εικόνα του σώματος) θα έπρεπε να είναι αρκετή τιμωρία. Αλλά έπρεπε να τιμωρήσω τον εαυτό μου διπλά: μία φορά με το φαγητό και μία φορά με την απέχθεια. Ένα κομμάτι του εαυτού μου κρυφά πίστευε ότι αν προκαλούσα αρκετή λεκτική κακοποίηση στον εαυτό μου, θα σταματούσε η υπερφαγία.

Ποτέ, όμως, δεν συνέβη αυτό. Έκανε τα πράγματα χειρότερα. Όσο πιο πολύ επέπληττα τον εαυτό μου για την ψυχαναγκαστική υπερφαγία, τόσο περισσότερο έτρωγα. Δεν μπορούσα να με χειραγωγήσω σε υγιείς διατροφικές συμπεριφορές παρά τις προειδοποιήσεις του γιατρού μου ή τις επιπλήξεις των γονιών μου. Ο φόβος να αφήσω τα παιδιά μου ορφανά από μητέρα ήταν χωρίς αμφιβολία το μεγαλύτερο πλήγμα από όλα, αλλά ακόμα και αυτή η απειλή δεν ήταν αρκετή για να σταματήσει αυτή την συμπεριφορά.

Τότε ανακάλυψα ότι όταν μισούμε τους εαυτούς μας τόσο πολύ, δεν πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα να καλυτερεύσουμε ή να αλλάξουμε τις συνήθειές μας. Μόνο όταν αρχίσουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας και φροντίσουμε το σώμα μας και τον εαυτό μας με κατανόηση της ευκαιρίας που μας δίνεται, μπορεί να συμβεί.

Να πώς μετέτρεψα μια ζωή ενοχής και ντροπής σε ζωή αγάπης και αποδοχής:

1. Σταμάτησα να συγκρίνω τον εαυτό μου με άλλους ανθρώπους.

Ζούσα με ένα ασταμάτητο διαγωνισμό στο κεφάλι μου: είναι αυτή καλύτερη από μένα ή χειρότερη; Πιο όμορφη ή πιο άσχημη; Πιο παχιά ή πιο αδύναμη; Πιο έξυπνη ή όχι; Η λίστα ήταν ατελείωτη. Επειδή ήμουν τόσο ανταγωνιστική, είτε θα ένιωθα στην κορυφή («η καλύτερη») είτε στον πάτο («όλοι είναι καλύτεροι από μένα»). Δεν θα μπορούσα απλώς να είμαι εντάξει, δεν θα μπορούσα να είμαι απλά στην μέση. Ένιωθα καλύτερα στα άκρα. Όταν συνειδητοποίησα ότι είμαι καλή σε κάποια πράγματα και όχι σε άλλα ή παχύτερη από κάποιους και λεπτότερη από άλλους, άρχισα να δέχομαι την προοπτική ότι δεν είμαι η καλύτερη ή η χειρότερη. Είμαι ένας άνθρωπος με προτερήματα και αδυναμίες. Είναι πιο υγιές για την ψυχική μου υγεία να επικεντρώνομαι σε αυτά που είμαι καλή και σε αυτά που χρειάζεται να βελτιωθώ από το να περνώ τον χρόνο μου σαν διαγωνιζόμενη.

2. Συμφιλιώθηκα με τα λάθη μου.

Ήμουν ο τύπος του ανθρώπου που θα μπορούσε να κολλήσει στα λάθη του για μήνες και χρόνια. Θα μπορούσαν μάλιστα να περάσουν δεκαετίες σκεπτόμενη πώς η ζωή μου θα μπορούσε να ήταν διαφορετική εάν έκανα αυτό και όχι το άλλο, να ζούσα έτσι και όχι αλλιώς. Όλο αυτό ήταν μάλλον ανώφελο, καθώς το παρελθόν ήταν παρελθόν και θα μπορούσα να μάθω από τα λάθη μου, αλλά δεν θα μπορούσα να γυρίσω το ρολόι πίσω και να κάνω κάτι διαφορετικό. Μια μέρα, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να συγχωρήσω τον εαυτό μου για τις αποτυχίες μου και να είμαι πιο ευγενική και συμπονετική με τον εαυτό μου. Έφτασα να δω ότι κάθε λάθος που έκανα μου άνοιξε μια διαφορετική πόρτα από εκείνη που περίμενα και οι εκπλήξεις της ζωής στην πραγματικότητα λειτούργησαν αρκετά καλά (μέχρι τώρα). Έτσι, θα μπορούσα να συνεχίζω να γυρίζω τον τροχό ή να προχωρήσω βγάζοντας χρυσό από άχυρο. Ένα πρόσθετο όφελος στην αποδοχή του παρελθόντος μου ήταν ότι είμαι πιο επιεικής με τους άλλους ανθρώπους και τα λάθη τους. Η ζωή είναι πολύ πιο γενναιόδωρη από την στιγμή που άφησα πίσω τις τύψεις μου.

3. Κατέταξα την προσωπική μου φροντίδα στην κορυφή των υποχρεώσεών μου.

Η φροντίδα του εαυτού μας δεν είναι προαιρετική. Για μένα, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Εάν δεν με φροντίζω επειδή απασχολούμαι με την φροντίδα των άλλων, αγανακτώ και επιλέγω τις λάθος τροφές. Έτσι, αρχίζω τον εξορθολογισμό της πράξης μου και σύντομα ο νέος υγιεινός τρόπος ζωής μου χάνεται και εγώ κάνω συναισθηματικό φαγητό. Και πιστέψτε με κάθε στοιχείο της λίστας των υποχρεώσεών μου που έφερε το όνομά μου μπορούσε να μετατραπεί σε αγανάκτηση. Γι’ αυτό, σταμάτησα να κατηγορώ τον εαυτό μου που δεν ήταν «αρκετά καλός» στο να σώσει τον κόσμο και να καταπολεμήσει την φτώχεια και ξεκίνησα με το πρώτο βήμα, που ήταν η καλή διατροφή, χρόνος για αποσυμφόρηση του μυαλού, σύνδεση με την πνευματικότητά μου, επιβράδυνση των ρυθμών της καθημερινότητας και χαλάρωση για λίγα λεπτά την ημέρα και σύνδεση με τις ανάγκες του σώματός μου. Όλες οι υπόλοιπες υποχρεώσεις θα έπρεπε να γίνουν, αλλά εάν δεν είχα το οξυγόνο μου πρώτα, δεν θα μπορούσα να βοηθήσω κανέναν.

4. Σταμάτησα να πολεμώ τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να με βοηθήσουν.

Υπήρχαν πολλοί καλοπροαίρετοι άνθρωποι στην ζωή μου που ήθελαν το καλύτερο για μένα, αλλά κάθε συμβουλή που μου έδιναν με θύμωνε. Ήθελα τα πράγματα να γίνονται με τον τρόπο μου και εάν αυτός οδηγούσε στην αυτοκαταστροφή μου, δεν με ένοιαζε. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα με την απώλεια βάρους. Εξαιρετικοί διατροφολόγοι, προσωπικοί γυμναστές, ενδοκρινολόγοι και φυσικά φίλοι και οικογένεια είχαν εξαιρετικές συμβουλές για την καταμέτρηση των θερμίδων, τον έλεγχο της μερίδας, την άσκηση και την λίστα του σούπερ μάρκετ. Δεν ήθελε τίποτα. Καλοί άνθρωποι έγιναν ο «εχθρός» και η δουλειά μου ήταν να ξεγλιστρώ και να κάνω πράγματα στα κρυφά. Έφτασα να ανακαλύψω ότι όλες αυτές οι τεχνικές έβλαπταν εμένα και ενώ έπαιρνα ικανοποίηση με το να ξεγλιστρώ από τις προτάσεις τους, γινόμουν όλο και παχύτερος. Μια μέρα, αποφάσισα να ακούσω αντί να μαλώσω και συνειδητοποίησα ότι ήθελα να είμαι υγιής. Γιατί δάγκωνα το χέρι που με τάιζε; Πέρασα στην φάση του «θέλω» και όχι του «πρέπει».

5. Δέχτηκα την ευπάθειά μου και συνειδητοποίησα ότι δεν πρόκειται να γινόμουν τέλεια.

Μόλις δεσμευόμουν να έχω ένα πρόγραμμα διατροφής ή ένα πρόγραμμα άσκησης, ενθουσιαζόμουν τόσο πολύ που έπεφτα με τα μούτρα. Επεδίωκα την πλήρη επιτυχία και ένιωθα στο τέλος σαν αποτυχία. Τώρα, απλά κάνω ένα βήμα την φορά. Δεν προγραμματίζω τους μήνες όπως συνήθιζα: «Εάν μείνω πιστή σε αυτή την διατροφή, μπορώ να χάσω 1-2 κιλά την εβδομάδα και μέχρι τον Ιούνιο θα είμαι αδύνατη.» Ποτέ δεν λειτούργησε με αυτόν τον τρόπο, έτσι και αλλιώς, οπότε γιατί προγραμμάτιζα τον εαυτό μου για την αποτυχία; Έχω πολύ μεγαλύτερη επιτυχία στην αλλαγή συμπεριφορών στην ζωή μου εάν δεν τις πνίγω με την σημασία του «όλα ή τίποτα». Όταν το κάνω αυτό και γλιστρώ, κάνω όλο τον δρόμο πίσω και ξεκινάω να με κακοποιώ και να με βρίζω ξανά και ξανά. Αντ’ αυτού, πλησιάζω κάθε γεύμα σαν ξεχωριστή περίπτωση και τις ημέρες που κάνω λιγότερο καλές επιλογές, ρωτάω τον εαυτό μου πώς θα μπορούσα να είχα συμπεριφερθεί καλύτερα. Έπειτα, κατευθύνω τον εαυτό μου ένα επίπεδο προς την καλύτερη επιλογή, όχι μεγάλες δηλώσεις, μόνο μικρά βήματα προς ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

Αυτή είναι η συμπόνοια, που είχα τόσα χρόνια για τους άλλους και τώρα για τον εαυτό μου. Πλέον θέλω να είμαι υγιής, θέλω να κάνω καλές επιλογές και θέλω να τιμάω την προσπάθεια που έχω κάνει. Με την ντροπή που είχα ήμουν αυτοκαταστροφική, να κάνω κακές επιλογές και να κατηγορώ τους άλλους.»

 

Καλή επιτυχία στο ταξίδι για την αυτογνωσία!