Η σόγια είναι ένα τρόφιμο το οποίο μελετάται εκτενώς για την πιθανή οιστρογονική και αντι-οιστρογονική επίδρασή της στον οργανισμό. Μέχρι πρόσφατα, τα αποτελέσματα των επιστημονικών μελετών δείχνουν ότι η σόγια έχει είτε ωφέλιμη, είτε ουδέτερη επίδραση σε διάφορες καταστάσεις υγείας, ενώ φαίνεται να αποτελεί καλή φυτική πηγή πρωτεΐνης, που μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια αρκετές φορές μέσα στην εβδομάδα. Έτσι, είναι πιθανό να προσφέρει οφέλη στην υγεία, ειδικά όταν καταναλώνεται σε αντικατάσταση του κόκκινου και του επεξεργασμένου κρέατος. Κάποιοι την παρουσιάζουν ως υπέρτατη τροφή που αποτρέπει την οστεοπόρωση και προστατεύει από διάφορα είδη καρκίνου όπως του μαστού και του προστάτη, ενώ ταυτόχρονα, άλλοι την παρουσιάζουν ως μια τροφή που πρέπει να αποφεύγεται υποθέτοντας πως μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του μαστού, προβλήματα στο θυρεοειδή αδένα και άνοια.
Οι επιστήμονες διατροφής συχνά επισημαίνουν τη σόγια ως τρόφιμο με πιθανά οφέλη για την υγεία, αλλά λόγω των αντικρουόμενων μελετών που υποδηλώνουν πιθανές αρνητικές επιδράσεις της σε ορισμένες περιπτώσεις, διστάζουν να τη προωθήσουν. Μέρος της αβεβαιότητας οφείλεται στην πολυπλοκότητα των επιδράσεων της σόγιας στο σώμα. Είναι μοναδική στο ότι περιέχει υψηλή συγκέντρωση ισοφλαβονών, ένα είδος φυτικού οιστρογόνου (φυτοοιστρογόνο) που έχει παρόμοια λειτουργία με το ανθρώπινο οιστρογόνο, αλλά με πολύ ασθενέστερες επιδράσεις. Οι ισοφλαβόνες σόγιας μπορούν να προσδεθούν στους υποδοχείς οιστρογόνων του σώματος και να προκαλέσουν είτε ασθενή οιστρογονική είτε αντι-οιστρογονική δράση. Οι δύο μεγαλύτερες ισοφλαβόνες σόγιας καλούνται γενιστεΐνη και δαϊδζίνη. Οι ισοφλαβόνες σόγιας και η πρωτεΐνη σόγιας φαίνεται να έχουν διαφορετικές δράσεις στο σώμα με βάση τους ακόλουθους παράγοντες:
-
Τύπος της έρευνας. Η μελέτη γίνεται σε ζώα ή ανθρώπους; Η σόγια μπορεί να μεταβολίζεται με διαφορετικό τρόπο στα ζώα, επομένως τα αποτελέσματα των μελετών σε ζώα ενδέχεται να μην είναι εφαρμόσιμα στους ανθρώπους.
-
Εθνικότητα. Η σόγια μπορεί να διασπαστεί και να χρησιμοποιηθεί από το σώμα διαφορετικά ανάλογα με την εθνικότητα. Γι' αυτό και άτομα από ορισμένες χώρες που καταναλώνουν πολύ σόγια φαίνεται να ωφελούνται από τη διατροφή τους.
-
Επίπεδα ορμονών. Επειδή η σόγια μπορεί να έχει οιστρογονικές ιδιότητες, τα αποτελέσματά της μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με το επίπεδο ορμονών στον οργανισμό. Οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες έχουν πολύ υψηλότερα επίπεδα οιστραδιόλης στο αίμα, (τη βασική μορφή οιστρογόνων στο ανθρώπινο σώμα) από τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Στις πρώτες, η σόγια μπορεί να δράσει ως αντι-οιστρογόνο, αλλά μεταξύ των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών μπορεί να δράσει περισσότερο ως ένα οιστρογόνο.
-
Τύπος σόγιας. Ποιος τύπος σόγιας μελετάται; μη επεξεργασμένες μορφές σόγιας όπως το τοφού και τα φασόλια σόγιας ή επεξεργασμένες μορφές όπως η πρωτεΐνη σόγιας σε σόγια ή τα μπιφτέκια λαχανικών με βάση τη σόγια; Ζυμωμένα ή μη ζυμωμένα τρόφιμα από σόγια; Εάν πρόκειται για συμπληρώματα, περιέχουν ισοφλαβόνες ή πρωτεΐνες σόγιας;
Πέρα από την περιεκτικότητα σε ισοφλαβόνες, τα τρόφιμα με σόγια είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες του συμπλέγματος Β, διαιτητικές ίνες, κάλιο, μαγνήσιο και πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας. Σε αντίθεση με κάποιες φυτικές πρωτεΐνες, η πρωτεΐνη σόγιας θεωρείται μια πλήρης πρωτεΐνη, που περιέχει και τα εννέα απαραίτητα αμινοξέα που δεν μπορεί να συνθέσει το σώμα και που πρέπει να ληφθούν από τη διατροφή. Τα τρόφιμα σόγιας ταξινομούνται επίσης ως ζυμωμένα ή μη ζυμωμένα. Η ζύμωση σημαίνει ότι η σόγια έχει καλλιεργηθεί με ευεργετικά βακτήρια, μαγιά ή μύκητες. Μερικοί πιστεύουν ότι η ζύμωση της σόγιας την κάνει πιο εύπεπτη και βελτιώνει την απορρόφησή της στο σώμα, καθώς η διαδικασία αυτή διασπά εν μέρει τα σάκχαρα και τα πρωτεϊνικά μόρια της σόγιας.
Συνοψίζοντας, μπορεί να μην έχει γίνει ξεκάθαρος ο ρόλος της σόγιας σε σχέση με τη δράση τους στα οιστρογόνα, όμως είναι μια τροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και ανάλογα με τις γευστικές προτιμήσεις θα μπορούσε να έχει θέση σε ένα διατροφικό πρόγραμμα.