Το μέλι συγκαταλέγεται στις τροφές που συγκεντρώνουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον, κυρίως λόγω των θρεπτικών συστατικών του. Είναι μια φυσική γλυκαντική τροφή που εκτός από «γευστικά» οφέλη που προσφέρει, παρουσιάζει και έντονη αντιοξειδωτική, αντιμοκροβιακή αλλά και κυτταροπροστατευτική δράση.
Ένας αληθινός θησαυρός υγείας και δύναμης
H αξία του μελιού έχει εκτιμηθεί από τα πανάρχαια χρόνια:
• Στους αιγυπτιακούς πάπυρους, πριν από 3.500 χρόνια, αναφέρεται ως θεραπευτικό μέσο.
• Στο βιβλίο της ζωής των αρχαίων Ινδών αναφέρεται ότι η ζωή παρατείνεται όταν στην καθημερινή τροφή υπάρχει το γάλα και το μέλι.
• Το νέκταρ, όπως αναφέρεται στην Ελληνική Μυθολογία, αποτελούσε την τροφή των αθανάτων Ολύμπιων Θεών. Με μέλι ανατράφηκε ο Δίας από τη νύμφη Μέλισσα.
• Ο Ιπποκράτης συνιστούσε το μέλι για τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Το ίδιο και ο Αριστοτέλης που πίστευε ότι το μέλι παρατείνει τη ζωή.
• Οι Αιγύπτιοι προσέφεραν στους θεούς τους κηρήθρες με μέλι ως πολύτιμο δώρο αφοσίωσης και εξευμενισμού.
Τι προσφέρει;
Η θρεπτική αξία του μελιού είναι ιδιαίτερα υψηλή. Τα συστατικά που περιέχει συμμετέχουν με θετικό τρόπο σε πολλές διεργασίες του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα:
• Τα σάκχαρα του μελιού είναι απλά και απορροφώνται αμέσως. Γι΄ αυτό και το μέλι αποτελεί μια γρήγορη πηγή ενέργειας για τον οργανισμό και ιδιαίτερα για τους αθλητές, τα παιδιά, τις εγκύους, τους αρρώστους αλλά και για κάθε ταλαιπωρημένο οργανισμό.
• Περιέχει ανόργανα στοιχεία γνωστά σαν ιχνοστοιχεία, τα οποία παίζουν σπουδαίο ρόλο στο μεταβολισμό και στη θρέψη. Αυτά, εκτός από συστατικά του σκελετού και των κυττάρων, συμμετέχουν και σε διάφορα ενζυμικά συστήματα αλλά ρυθμίζουν και την οξύτητα του στομάχου. Παρόλο που η συγκέντρωση των βιταμινών που έχει το μέλι δεν είναι αρκετή για να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού, παίζουν σημαντικό ρόλο για την απορρόφηση των ζαχάρων.
• Έχει σημαντική τονωτική δράση, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς, βοηθά σε περίπτωση προβλήματος έλκους στο στομάχι και γενικά συμβάλλει στην καλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Ακόμα, βοηθάει στη γρηγορότερη αποκατάσταση της υγείας σε περιπτώσεις αναιμίας λόγω του σιδήρου που περιέχει.
• Βοηθά σημαντικά στον ταχύτερο μεταβολισμό του οινοπνεύματος, με αποτέλεσμα να απαλλάσσεται κανείς γρηγορότερα από την κατάσταση μέθης.
• Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε χολίνη που βοηθά ιδιαίτερα άτομα που λόγω της καθιστικής εργασίας υποφέρουν από δυσκοιλιότητα.
• Εκτός από την αντιμικροβιακή του δράση, εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων και άλλων παθογόνων οργανισμών. Επίσης είναι χρήσιμο για την επούλωση και τον καθαρισμό ή την απολύμανση πληγών λόγω της αντισηπτικών του ιδιοτήτων.
Παχαίνει το μέλι;
Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που δεχόμαστε εμείς οι διαιτολόγοι είναι αν το μέλι μπορεί να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους. Απερίφραστα απαντούμε ναι. Το μέλι αποδίδει περίπου 4 θερμίδες (kcal) ανά γραμμάριο, πολύ λιγότερες δηλαδή από κάποιο άλλο λιπαρό γλυκό όπως για παράδειγμα η σοκολάτα, η οποία αποδίδει περίπου 9 θερμίδες ανά γραμμάριο του λίπους που περιέχει. Συνεπώς, θα ήταν συστηνόμενη λύση η αντικατάσταση λιπαρών σνακς στο διαιτολόγιό μας (κρουασάν, σοκολάτες κλπ.) με ένα γιαούρτι με μέλι για παράδειγμα. Έτσι, και λιγότερες θερμίδες παίρνουμε και εφοδιάζουμε τον οργανισμό μας με πολύτιμα θρεπτικά συστατικά αλλά και ικανοποιούμε το αίσθημα της ευχαρίστησης που αποζητούμε από ένα τρόφιμο. Η τελική σύσταση του ώριμου πλέον μελιού που απολαμβάνουμε εμείς, εξαρτάται τόσο από το λουλούδι που μάζεψε η μέλισσα το νέκταρ (θυμάρι, πεύκο, έλατο), όσο και από τον τρόπο που εξάγεται από την κηρήθρα (με φυγοκέντρηση, με πίεση κ.ά.). Μια τυπική όμως ανάλυση δίνει: Γλυκόζη 34%, φρουκτόζη 41%, σακχαρόζη 2,4%, νερό 18,3% και άλλα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά όπως σίδηρος, ασβέστιο, ψευδάργυρος, βιταμίνες του συμπλέγματος Β κ.ά.
Είδη μελιού
Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες μελιού. Το ανθόμελο, που παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών και το μέλι των μελιτωμάτων που παράγεται από το χυμό του πεύκου, της ελάτης και άλλων δασικών φυτών. Το ανθόμελο όταν έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά λαμβάνει την ονομασία του φυτού από το οποίο προέρχεται. Έτσι, έχουμε μέλι Θυμαριού, Πορτοκαλιάς, Ηλιανθού, Ερείκης, Καστανιάς, Βαμβακιού, Πολύκομβου κ.α. Το ίδιο συμβαίνει και με το μέλι μελιτωμάτων με κύριες κατηγορίες το μέλι Πεύκου και Ελάτου. Κάθε κατηγορία έχει τις εξής ιδιομορφίες που την κάνει να ξεχωρίζει απ’ όλες τις άλλες:
• Θυμαρίσιο: έντονα αρωματικό μέλι, εξαιρετικά ευχάριστο στη γεύση με ανοιχτόχρωμη λαμπερή εμφάνιση κατατάσσεται στις καλύτερες ποιότητες μελιού που υπάρχουν. Κρυσταλλώνει σε διάστημα 6 με 18 μήνες από την παραγωγή του.
• Πορτοκαλιάς: έχει υπέροχο άρωμα και εξαιρετική γεύση. Κρυσταλλώνει πολύ σύντομα, μέσα σε ένα με δύο μήνες. Είναι έντονα ανοιχτόχρωμο, μετατρέπεται σε λευκό μετά τη κρυστάλλωσή του.
• Πευκόμελο: Το 65% περίπου της συνολικής παραγωγής μελιού στην Ελλάδα είναι πευκόμελο. Δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό, είναι πλουσιότερο από το ανθόμελο σε ιχνοστοιχεία πρωτεΐνες και αμινοξέα και έχει λιγότερες θερμίδες. Είναι από τις κατηγορίες μελιού που δεν κρυσταλλώνουν.
Κρυστάλλωση και ποιότητα
Η κρυστάλλωση είναι φυσικό φαινόμενο που δεν προξενεί καμία αλλαγή στη θρεπτική και βιολογική ιδιότητα του μελιού. Σχετίζεται με τη φυτική προέλευση του μελιού και επηρεάζεται από τη χημική του σύνθεση. Οι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ταχύτητα της κρυστάλλωσης είναι η συγκέντρωση γλυκόζης και του νερού, η σχέση φρουκτόζης-γλυκόζης, η σχέση γλυκόζης-νερού, η περιεκτικότητα του δείγματος σε γύρη, η παρουσία του ζαχάρου μελιζιτόζη κ.ά. Ένα κρυσταλλωμένο μέλι δεν είναι ούτε χαλασμένο ούτε νοθευμένο. Το κρυσταλλωμένο μέλι ρευστοποιείται εύκολα σε μπεν-μαρί, χωρίς να χάσει καμία από τις βιολογικές και θρεπτικές του ιδιότητες.
Χρώμα
Το χρώμα είναι χαρακτηριστικό της προέλευσης του μελιού. Τα σκοτεινόχρωμα μέλια είναι πλούσια σε ιχνοστοιχεία (κάλιο μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο, νάτριο, κλπ) και συνεπώς έχουν μεγαλύτερη θρεπτική αξία. Τα ανοιχτόχρωμα έχουν ωραίο άρωμα και γεύση.
Νοθεία και μέλι
Το μέλι είναι από τα ελάχιστα τρόφιμα που δε νοθεύονται. Αναμιγνύεται δύσκολα με νερό γλυκόζη ή άλλη γλυκαντική ουσία. Περιπτώσεις νοθείας του ελληνικού μελιού είναι πολύ σπάνιες.
Ο επιμένων ελληνικά
Το ελληνικό μέλι ποιοτικά είναι καλύτερο από το εισαγόμενο για τους εξής λόγους:
1. Το εισαγόμενο μέλι είναι «νερουλό» έχει, δηλαδή, μεγαλύτερα ποσοστά υγρασίας. Όσο μεγαλύτερο ποσοστό υγρασίας έχει τόσο περισσότερο κινδυνεύει να αλλοιωθεί.
2. Τα εισαγόμενα μπαίνουν στην Ελλάδα φθηνά (1-2 ευρώ το κιλό και πουλιούνται ακριβά 5-10 ευρώ το κιλό) με αποτέλεσμα να κερδοσκοπούν κάποιοι σε βάρος του Έλληνα καταναλωτή.
3. Η τεχνολογία σχετικά με την επεξεργασία του μελιού στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα προηγμένη, με αποτέλεσμα το ελληνικό μέλι να δέχεται την ελάχιστη τυποποίηση και επεξεργασία. Αντίθετα το εισαγόμενο μέλι είναι προϊόν τυποποίησης και προχωρημένης επεξεργασίας (αφαίρεση γύρης, υπερβολικό ζέσταμα, χαρμάνια για να μην κρυσταλλώνει, αλλαγή του χρώματος κ.ά.)
4. Η γεύση των ελληνικών μελιών είναι ανώτερη εκείνης των εισαγόμενων.
Συσκευασία
Η γυάλινη συσκευασία είναι η καλύτερη, γιατί το γυαλί είναι ουδέτερο υλικό και δεν αντιδρά με το μέλι ώστε να αλλοιώσει την ποιότητά του. Παράλληλα, ο καταναλωτής βλέπει τι αγοράζει (χρώμα, ρευστότητα, κρυστάλλωση, καθαρότητα). Η μεταλλική συσκευασία βοηθάει περισσότερο στη διατήρηση της βιολογικής αξίας του μελιού, γιατί δεν επηρεάζεται σημαντικά η βακτηριοστατική δράση του μελιού. Τα πλαστικά βάζα που δεν αναγράφουν την ένδειξη «για τρόφιμα» είναι ακατάλληλα και πρέπει να αποφεύγονται. Συμπερασματικά, το μέλι αποτελεί ένα τρόφιμο που θα έπρεπε να κατέχει εξέχουσα θέση στο διαιτολόγιο μας. Το γεγονός ότι τα Ελληνικά μέλια υπερέχουν ποιοτικά ως προς τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους από τα μέλια άλλων χωρών, θα πρέπει να μας ενεργοποιεί περισσότερο όσον αφορά την ενημέρωση από τις ετικέτες. Να τις διαβάζουμε προσεκτικά και να επιδιώκουμε τυποποιημένο μέλι ελληνικής προέλευσης.
Γευστική πρόταση
Το μέλι εκτός από ωμό μπορεί να καταναλωθεί και ως συστατικό κάποιου γλυκού. Σας προτείνουμε λοιπόν ένα γευστικό και κυρίως υγιεινό συνδυασμό.
Μήλα ψημένα με μέλι
Τα μήλα ταιριάζουν με το μέλι, τόσο στις λέξεις, όσο και στην πράξη.
1. Κόβουμε τα μήλα στη μέση.
2. Σχηματίζουμε ένα κενό στη μέση κάθε μισού μήλου, από όπου αφαιρούμε τα κουκούτσια και λίγη από την ψίχα τους.
3. Γεμίζουμε τα κενά με μια κουταλιά μέλι.
4. Ρίχνουμε μπόλικη κανέλα στο υπόλοιπο.
5. Ενώνουμε ξανά τα μήλα με την απλή αυτή γέμιση, τυλίγοντας τα σφιχτά με αλουμινόχαρτο και τα ψήνουμε στο φούρνο.
6. Σημαντικό είναι να τυλίξουμε καλά τα μήλα και να τα σταθεροποιήσουμε.